Trong bữa ăn của gia đình Việt thì nước mắm trở thành thứ gia vị không thể thiếu. Và chính hương vị đậm đà của nước mắm đã khiến nhiều tín đồ ẩm thực trên thế giới phải tò mò, khám phá món ăn Việt.
Nước mắm đã làm nên sự khác biệt cho ẩm thực Việt Nam và các quốc gia khác trên thế giới. Món Việt đậm đà, thơm ngon, kích thích vị giác có công rất lớn của nước mắm. Đến bất kì một bữa ăn gia đình nào, bạn cũng sẽ thấy, nước mắm hiện diện trong mâm cơm, trong căn bếp và không thể thiếu trong quá trình chế biến món ăn. Người Việt dùng nước mắm để nêm nếm cho món ăn hoặc được sử dụng như một loại nước chấm đi kèm. Dù là một bữa cơm thôn quê đạm bạc hay một bàn tiệc ở nhà hàng sang trọng đều có mặt của nước mắm.
Nước mắm là gì?
Nước mắm là hỗn hợp muối với các axit amin được chuyển biến từ protein trong thịt cá qua một quá trình thuỷ phân dưới tác nhân là các hệ enzyme có sẵn trong ruột cá cùng với một loại vi khuẩn kỵ khí chịu mặn. Ngoài ra, nước mắm còn là nguồn protein quan trọng và có thể bảo quản hàng chục năm. Theo sử ký ghi chép lại, khoảng từ thế kỷ thứ X, người Việt đã biết làm và dùng nước mắm. Dù chế biến bất kì món ăn nào, người Việt cũng sử dụng nước mắm như một gia vị đặc biệt quan trọng.
Nước mắm không chỉ tồn tại trong văn hóa ẩm thực của người Việt mà tại các quốc gia khác, nước mắm cũng đã xuất hiện trong các món ăn thường ngày. Chẳng hạn như, Thái Lan, Trung Quốc, Nhật Bản, Indonesia, Campuchia, Lào… đều có riêng một số loại nước mắm cho riêng mình tuy nhiên mùi vị lại khác hoàn toàn so với nước mắm Việt. Ngoài ra, ở một số quốc gia phương Tây, nước mắm cũng đã được sử dụng. Ở thời La Mã cổ đại, có một loại nước mắm với tên gọi theo tiếng latin là garum hoặc liquamen. Nước mắm cũng là một trong những đặc sản ở vùng Hispania Baetica. Nước chấm Worcestershire ở Anh là một sản phẩm tương tự, loại nước chấm này được mang từ Ấn Độ sang Anh Quốc.
Nước mắm làm nên đặc trưng cho văn hóa ẩm thực Việt
Nếu như các quốc gia châu Á khác, sử dụng nước mắm là như một chất dung môi để bảo quản thực phẩm thì trong ẩm thực Việt, nước mắm vừa được sử dụng như một loại gia vị vừa như một loại nước chấm. Với những ai yêu thích món Âu, chắc không xa lạ gì với nước xốt đi kèm món ăn, tương tự như vậy nước mắm đã góp phần tạo nên vị đậm đà, cuốn hút nhưng cũng không kém phần tinh tế cho món ăn Việt. Bên cạnh đó, chén nước mắm trong mâm cơm truyền thống của mỗi gia đình người Việt luôn được dùng chung như thể hiện tính cộng đồng, sự gắn kết trong tình cảm, cuộc sống.
Tất cả các món ăn của người Việt đều sử dụng nước mắm, đặc biệt là món luộc, gỏi… Món ăn nếu không có nước mắm thì rất vô vị và tẻ nhạt. Có thể nói, nước mắm đã góp phần làm tăng mùi vị cho món ăn, kích thích vị giác cho người dùng. Cách sử dụng nước mắm của đầu bếp cũng hết sức sáng tạo: có món phải ướp nước mắm trước khi nấu mới ngon như các món kho; có món vừa nêm vừa nấu thì nước mắm mới làm dậy mùi thức ăn như các món xào; có món nấu chín rồi mới nêm thêm chút nước mắm để cho “vừa miệng” như món canh; có món vừa ăn vừa nêm tùy theo khẩu vị của từng người như món cháo… Với những cách nêm nếm nước mắm khác nhau đã tạo nên muôn ngàn hương vị cho món ăn.
Mỗi người con sinh ra và lớn lên trên mảnh đất hình chữ S, đều đã ít nhất một lần được thưởng thức cơm trắng chan chút nước mắm mộc mạc nhưng ngon đến bất ngờ. Hay đơn giản chút nước mắm nguyên chất kho rim trên bếp lửa để cho ra món kho quẹt đơn sơ nhưng sẽ khiến ai đã từng thưởng thức sẽ mãi không quên được. Có thể nhiều du khách nước ngoài khó có thể phân biệt được món Việt với các món châu Á khác bằng mắt thường nhưng khi thưởng thức họ sẽ cảm nhận được món Việt đậm đà với hương vị nước mắm.
Nước mắm mang nhiều giá trị về văn hóa, tinh thần và trở thành món ăn không thể thiếu trong đời sống ẩm thực, ở đó tính cách mộc mạc, chân thành, thân thương và gần gũi của người Việt được thể hiện một cách rõ nét. Cũng chính vì vậy, dù có lịch sử hình thành hơn 1000 năm nhưng đến nay, nước mắm vẫn luôn được người Việt nâng niu và yêu quý.
